شرح گفتگوی اختصاصی ایرنا در خصوص قدیمی ترین خیریه آذربایجان در زیر می آید:
كارايي: با تشكر از وقتي كه به ما داديد، لطفاً بهاختصار، فعاليتهاي خيريه نوبر تبريز را خصوصاً در حوزه سلامت، براي خوانندگان ما معرفي كنيد.
انتظار خير:خيريه نوبر، قديميترين موسسة خيريه آذربايجان و تبريز، و يا حتي ممكن است ايران باشد. سال تأسيس آن 1326شمسي است و در سال 1331 به صورت رسمي ثبت شده است. فعاليتهاي اين موسسه در چند رشته مختلف است و بدين ترتيب ميتوانم بگويم كه يك خيريه چندمنظوره است كه اصليترين حوزه فعاليت آن، بخش سلامت است. در اين حوزه اوّلين و مهمترين و از نظر خودمان بهترين اقدام، رسيدگي به بيماران بيبضاعت است؛ يعني بيماراني كه واقعاً قادر به پرداخت هزينه دارو و درمان و معالجه خود نيستند. ما در اسرع وقت و با آسانترين راه، نيازهايشان را تأمين ميكنيم و محدوديتي هم براي هزينههاي موردنياز نداريم و هرچقدر و هر زمان كه لازم باشد، به بيمار بيبضاعتي كه در موردش تحقيق شده، خدمات ارائه ميشود. مسائلي همانند تأمين دارو، هزينههاي بيمارستان و تجهيزات مورد نظري كه لازم باشد، اينجا تأمين و پشتيباني ميشود. حتي ما بيماراني داشتهايم كه به تهران اعزام كردهايم، و يا بعضي از بيماران كبدي را به شيراز، و در مواردي هم تعدادي را براي درمان، به خارج از كشور فرستادهايم. اين مختصري از فعاليتهاي خيريه نوبر در حوزه سلامت بود كه عرض كردم.
كارايي: طرح تحوّل نظام سلامت كه نزديك به دو سال از اجراي آن ميگذرد، هشت دستورالعمل عمده دارد و عصاره اصلي آن، خدماتدهي به بيماران با هزينه هاي خيلي كم است. ميخواهم بدانم شما به عنوان يك نهاد خيريه كه بهصورت مستقل و قوي در حوزه سلامت كار ميكنيد، آيا بعد از اجراي اين طرح، تغيير و تأثيري در اين حوزه مشاهده كردهايد؟
انتظار خير: اوايل كه اين طرح تحوّل نظام سلامت اجرا شد، خيلي خوب بود و هزينههاي پزشكي، دارو، درمان و تجهيزات پزشكي مخصوصاً در مراكز دولتي پايين آمد. ما اين را لمس ميكرديم چون حدود هشت هزار پرونده و خانواده در خيريه داريم كه به دارو و درمان اينها به صورت مرتب رسيدگي ميكنيم و معمولاً با چند داروخانه همكاري داريم كه داروخانههايي بزرگ هستند؛ مثل داروخانه هلال احمر و داروخانه دانشكده داروسازي اوايل ما اين را احساس ميكرديم كه اين طرح كار ميكند و هزينههاي ما پايين آمده است. چون ما هزينههاي اينها را به صورت ماهانه پرداخت ميكنيم.يعني ما بيمار را معرفي ميكنيم و او دارو را ميگيرد و در پايان هرماه صورتي به ما ميدهد و ما پرداخت ميكنيم. ولي الان بعد از مدتي مشاهده ميكنيم كه هم هزينهها و هم تعرفهها بالا رفته و هم دارو گرانتر شده است و تعداد مراجعه كنندگان به ما خيلي بيشتر از قبل شده است. البته واقعيت اين است كه وضع اقتصادي جامعه هم در اين كار خيلي سهيم و مؤثر است. خيريه قبلترها طوري بود كه اكثراً آن افرادي مراجعه ميكردند كه واقعاً زير خط فقر بودند؛ ولي امروز افراد طبقه متوسط هم به ما مراجعه ميكنند. دليل آن هم روشن است چون ما ميبينيم وقتي در خانهاي، يك بيمار سرطاني و يا بيمار مبتلا به ام اس باشد، به خاطر اينكه درمان آن دائمي و ادامهدار است و با يك يا دو بار دكتر رفتن قابل حل نيست، هزينه داروها آنقدر زياد ميشود كه از عهده يك كارمند معمولي و يا اصناف خرد برنميآيد و مجبور ميشوند از خيريه خدمات بخواهند.
كارايي: آيا شما به اين افرادي كه اشاره فرموديد خدمات ميدهيد؟
انتظار خير: بله براي ما فرقي نميكند. خيريه طوري است كه اگر احساس كند يك فرد باشخصيت و درستكار واقعاً احتياج دارد به وي خدمات ارائه ميكند، چون اين روند بعد از تحقيق صورت ميپذيرد و در روند تحقيق، اين مسائل مدنظر قرار ميگيرد.
كارايي: جالب است كه شما اشاره ميكنيد بعد از اين طرح، تعداد مراجعات بيشتر شده است درحاليكه يكي از اهداف اصلي اين طرح، استفاده افراد از اين طرح و پرداخت حداكثر 6درصد از هزينهها توسط مردم است.حال سؤال اينجاست كه چرا بايد اين مراجعات به شما، همچنان زياد و زيادتر شود؟
انتظار خير: ببينيد! علت آن اين است كه مقداري از داروهاي گرانقيمت تحت پوشش بيمهها نيست و اجراي نظام تحول سلامت فقط محدود به بيمارستانهاي آموزشي است و در ديگر بيمارستانها اينگونه نيست. همچنين امروز وقتي يك بيمار به مطب شخصي يك پزشك مراجعه ميكند، در آنجا اين بحثها جايي ندارد. مسئله ديگر اين است كه هزينه و تعرفههاي آزاد را خيلي بالا بردهاند و برعكس در مراكز دولتي، آن را پايين آوردهاند كه سوبسيدش را دولت ميدهد. اين باعث شلوغي مراكز دولتي و افزايش تعداد مراجعهكننده به آنها شده است درحاليكه آنها امكانات و ظرفيت لازم را ندارند. مسئله بعدي اينجاست كه تمام مسائل بيماران آنجا حل نميشود و به دليل برخي مسائل، ميبينيد مجبور هستند بيايند و بيرون معالجهشان را ادامه دهند. در اين حالت است كه مشكلات شروع ميشود؛ داروهاي گران، و درمان پرهزينه در بيمارستانهاي خصوصي از جمله اين مشكلات است. تلاش خيريه نوبر هم اين است كه اكثراً تا جايي كه ميتواند از مراكز دولتي استفاده كند. ما در اولين اقدام و فرصت، مراجعهكنندگاني را كه بيمه ندارند، بيمه ميكنيم تا از بيمه سلامت استفاده كنند و تا جايي كه ممكن است از مراكز دولتي استفاده ميكنيم و در صورت حل نشدن مشكل از مراكز آزاد استفاده ميكنيم. مهمترين مشكل براي خيريه نوبر تهيه داروي اين خانوادهها است. در بيمارستانهاي دولتي اكثراً مراجعه و درمان صورت ميگيرد، ولي در قسمت دارو هميشه كمبودهايي دارند و نميتوانند دارو را بهصورت كامل برسانند. مريضهايي هم كه ما به بيمارستانها معرفي ميكنيم، چنين مشكلاتي دارند؛ چون با برخي از اين بيمارستانها قرارداد داريم مثلاً با بيمارستان سينا، كه بهصورت رايگان خدمات بدهند ولي دارو ممكن نيست و نميتوانند برسانند، و يا بيمارستان الزهرا كه بيمارهاي حوزه زنان و زايمان را به آنجا معرفي ميكنيم و حتي سهم خود را هم از ما نميگيرند اما داروهايش را نميتوانند تأمين كنند و مجبوريم دارو را از بيرون بهصورت آزاد تهيه كنيم كه در اين حالت هزينهها بالا ميروند. طرح تحول سلامت خيلي طرح خوبي بود ولي بايد به صورت جدي ضعفهاي آن را برطرف ميكردند، و نبايد ميگذاشتند كه از مسيرش خارج شود و از هدفهايش دورتر شود.
كارايي: يكي از ايراداتي كه به اين طرح ميگيرند نداشتن زيرساختهايي چون بيمارستان و تخت است و خوب ميدانيم كه در حوزه بيمارستانسازي خيريه نوبر از قديم فعال بوده است. لطفاً در اين خصوص توضيحاتي بفرماييد.
انتظار خير: خيريه نوبر همان طور كه در ابتدا هم گفتم يك خيريه چندمنظوره است و طبق اساسنامهاش فعاليتهايي دارد كه عيادت بيمار، بررسي خانوادههاي ايتام و تهيه جهيزيه از جمله آنهاست. بودجه خيريه نوبر كاملاً مردمي است و يك ريال هم از بودجه دولتي استفاده نميكند و براي كمكهاي مردمي هم قبوضي صادر ميشود كه روي آن ذكر شده در كدام يك از بخشها اين پول صرف شود. اينها فعاليتهاي روزمره خيريه است. در كنار اين اهداف يكسري فعاليتهاي ديگر نيز وجود دارد از جمله آنكه در شهر و يا در استان هرجايي كه احساس كمبود شود و يا در مسائل اجتماعياي از قبيل مدرسهسازي، بيمارستانسازي و يا در زلزلههايي مثل زلزله ورزقان، اردبيل و حتي بم خيريه نوبر فعاليت كرده است و در اينها هم از بيرون باني پيدا ميشود و كساني كه به خيريه اعتماد دارند در اين امور كمك ميكنند. در زمينه بيمارستانسازي، خيريه نوبر در ده سال اخير دقيقاً 916 تخت بيمارستاني به بيمارستانهاي تبريز اضافه كرده است منتها از ميان آنها بيمارستان 120تختخوابي كليوي اميرالمؤمنين(ع)، در دست خود خيريه است و خيريه خودش آن را اداره ميكند. در موارد ديگر همگي را آماده كرده و تحويل وزارت بهداشت داده است از جمله به طور مثال بيمارستان الزهرا كه در دو فاز ساخته شده است؛ فاز اول كه خود بيمارستان بود و با مشاركت دانشكده پزشكي ساخته شد و دومي هم غربالگري سرطان كه در همان محل است. از ديگر موارد، بيمارستان سوانح و سوختگي است و يك بخش 320تختخوابي هم در بيمارستان رازي. همچنين به تجهيز بعضي بيمارستانها هم كمك ميشود؛ به طور مثال در داخل بيمارستان شهيد قاضي بخشي به نام پيوند مغز و استخوان وجود دارد كه اخيراً شروع به كار كرده و خيريه براي آن بخش، تختهاي بيمارستاني و يخچالهاي مخصوص خريده است و اخيراً هم يك بيمارستان 120تختخوابي دياليز در حال ساخت است كه مكان آن پشت بيمارستان امام رضا(ع) است كه البته همانطور كه گفتم همه اينها توسط بانيان و خيّراني كه به خيريه اعتماد دارند انجام ميپذيرد و به بودجه خيريه در اين موارد، دست زده نميشود. در آينده هم ممكن است يك بيمارستان جامع سرطاني ساخته شود كه فعلاً در فكر آن هستيم و روي آن مطالعه ميشود.
كارايي: از مجموع صحبتهاي شما ميتوانيم نتيجهگيري كنيم كه اين طرح تحول نظام سلامت گويا باري از روي دوش شما در زمينه خدماترساني به بيماران بيبضاعت برنداشته است، اين طور نيست؟
انتظار خير: ما از روي دوش آنها بار برميداريم. حتي اخيراً به ملاقات دكتر صومي رفته بوديم (ما با اين بيمارستانهاي دولتي كه كار ميكنيم تخفيف ميگيريم و خواستار اين هستيم كه درمان آن را براي مددجوهاي ما رايگان انجام دهند)، من به دكتر صومي گفتم كه بار شما را ما برمي داريم و به شما كمك ميكنيم. شما بهجاي گرفتن از دست ما براي ما مشكلسازي هم ميكنيد! ولي خب اينجا خيريهاي است كه در آن فقط رضايت پروردگار مطرح است و به همين دليل، همكاري نكردنها، و يا آزار و اذيتها هيچ تأثيري در روحيه اين مجموعه ندارد و هميشه هم تقريباً همين طور بوده است و هيچ وقت با ما بهصورت مستقيم همكاري نكردهاند ولي ما تا جايي كه خداوند اجازه دهد در اين راه فعاليت خواهيم كرد و تا وقتي كه مورد اعتماد مردم هستيم به اين راه ادامه خواهيم داد.
كارايي: روند جذب مددجوي بيمار در خيريه نوبر چگونه است؟
انتظار خير: ما يك دفتر در خيابان راستهكوچه داريم كه مختص مراجعه بيماران است. ساختماني است چهارطبقه كه طبقه اول آن انبار تجهيزات است و اقلام جهيزيه و يا خواروبار يا گوشتهاي قرباني كه مردم نذر ميكنند در آن نگه داشته ميشوند. طبقه دوم آنجا دفتر هيئت عيادت از بيمار است كه هركسي كه به دارو و درمان احتياج دارد به آنجا مراجعه ميكند.طبقه سوم مختص امور ايتام است و طبقه آخر اتاق جلسه است. روند مراجعه به آنجا به اينگونه است كه هركس كه خودش مراجعه كند و يا وضعيتش را گزارش بكنند و يا كسي معرفي كند و احتياح به دارو و درمان داشته باشد، در مرحله اول به آنجا ميآيد و پذيرش ميشود و نهايت در عرض سه روز براي تحقيق به محل سكونتش ميروند. ما تبريز را به چهار منطقه تقسيم كردهايم و براي هر منطقه سه نفر رابط وجود دارد. آنجا كارتهاي مخصوصي هست كه آدرس روي آن كارتها نوشته ميشود و جايي روي آن كارت هست كه محقق نظريهاش را مينويسد و در يك جاي ديگر محلي است كه مشخص ميكند چه كاري بايد براي آن بيمار انجام دهيم. افرادي كه براي تحقيق ميروند خيلي آبرومندانه و با دقت، بهطوريكه شخصيت و شأن فرد حفظ شود وكسي از بين همسايهها و اهل محل متوجه نشود با فرد موردنظر شروع به گفتوگو ميكنند و در جريان صحبت و سؤالات متوجه ميشوند كه اين فرد واقعاً نيازمند است يا نه، فردي است كه ميخواهد كلاهبرداي كند – كه خيلي زياد هم شده است متأسفانه-. از همان جا راه را براي ارائه خدمات به فرد بيمار باز ميكنند و خود آن فرد و خانوادهاش تحت پوشش خيريه قرار ميگيرند. اگر خدماتي كه قرار است بگيرد فقط يك بار باشد خدمات داده ميشود و كارت هم در پروندهاش محفوظ ميماند و اطلاعاتش حفظ ميشود. اما برخي بيماريها هستند كه دائمي هستند و مستلزم خدمات طولاني و ادامهدارند، براي اين موارد در هر چهار ماه يك بار، يك بازرسي ديگر هم از آنها انجام ميشود كه شرايط بررسي شود. مددجوهايي داريم كه حدود بيست سال است در آنجا پرونده دارند و خدمات ميگيرند چون ازكارافتاده هستند. سالها پيش به من از استانداري زنگ زدند و گفتند كه چند نفر از تهران از وزارت رفاه آمدهاند و دوست دارند خيريه را ببينند. آمدند و من يك سري توضيحات به آنها هم دادم و آنها هم ميديدند كه مردم در خيريه در حال رفتوآمد هستند و از طبقات و بخشهاي مختلف بازديد كردند. بعد آمدند و سؤال كردند كه آيا اينها را جايي ثبت ميكنيد؟ من هم گفتم هركسي كه به اينجا ميآيد براي خودش پروندهاي دارد و بهصورت محفوظ باقي ميماند. از يكي از فايلها به صورت تصادفي يك پرونده درآوردم و همه چيز را توضيح دادم. تمامي نسخهها و همه چيز از روند مراجعه، تحقيق، مشاهده و خدمات كه در پرونده اشاره شده است مستند شده بود و در آنجا محفوظ بود. بعد از مشاهده همه اينها، وقتي متوجه شدند كه فقط با هفت نفر كارمند اين كارها را انجام ميدهيم،خيلي تعجب كردند و گفتند اين كارها در حد يك وزارتخانه است!
